Είδαμε 25 από τα 38.000 στρέμματα εθνικού δρυμού να γίνονται στάχτη σε μια πόλη που ζει και αναπνέει από τα λιγοστά δάση της. Οι επιστήμονες μιλάνε για ανυπολόγιστες συνέπειες και για ακραία καιρικά φαινόμενα που θα πλήξουν τον Νομό Αττικής. Το κλίμα δεν πρόκειται να είναι πλέον το ίδιο, ενώ αναμένεται να ζήσουμε στιγμές ανόδου της θερμοκρασίας, πλημμύρες και επιβάρυνση της ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα.
Σαφέστατα θα επηρεαστούν πολύ παράγοντες με πρωτεύοντα την προσωπική μας υγεία. Το σίγουρο είναι πως έπρεπε να συμβεί ένα τέτοιο οικολογικό έγκλημα για να κλονιστεί το κοινωνικό σύνολο και να αντιληφθεί πως βρισκόμαστε σε μια μεταιχμιακή περίοδο μεγάλων κλιματικών αλλαγών και πως έχει έρθει η ώρα να υιοθετήσουμε ένα πιο οικολογικό τρόπο ζωής.
Είμαστε το μοναδικό έμβιο είδος πάνω στη γη που καταστρέφει το οικοσύστημα που συντηρεί την ίδια του την ύπαρξη. Μόνο ένα παρόμοιο είδος έχει καταγραφεί και αυτά είναι τα παράσιτα. Είμαστε με λίγα λόγια παράσιτα για τον ίδιο μας τον πλανήτη που όπως και τα παράσιτα ή θα αφομοιωθούμε στο περιβάλλον που καταστρέφουμε μέχρι να καταστραφούμε ή θα μας αποβάλλει η ίδια η ζωή με καταστροφικές αλλαγές.
Όπως επισημαίνει ο Tim Flannery, επιστήμονας και εξερευνητής, «ακόμα και αν λάβουμε υπόψη μας την καταστροφική επίδραση του ανθρώπινου πολιτισμού μέσω των κλιματικών αλλαγών, είναι δύσκολο να φανταστούμε ακριβώς πώς η γαία θα προσαρμοστεί και θα λύσει μόνη της τα προβλήματά της”. Το πιο σημαντικό είναι να εξετάσουμε τη ρίζα του προβλήματος, που αποτελεί έναν σύγχρονο προβληματισμό, έπειτα να μετρήσουμε τις συνέπειες που θα υποστούμε εάν απλά δεν κάνουμε τίποτα και στο τέλος να αναρωτηθούμε εάν θέλουμε να είμαστε μέρος του προβλήματος ή λύση του, γιατί μόνο ένα από τα δύο μπορούμε να είμαστε.
Η πιο σημαντική αλήθεια που πρέπει να έχετε στο μυαλό σας είναι ότι τα πιο σημαντικά στοιχεία δείχνουν ότι μέχρι το 2050 εάν οι συνθήκες δεν αλλάξουν έχουμε να δούμε τις μεγαλύτερες αλλαγές που έζησε η γη μετά την περίοδο των παγετώνων. Το 70% των ανθρώπων που ζουν σήμερα, θα ζουν και το 2050, οπότε οι κλιματικές αλλαγές έχουν αντίκτυπο σε κάθε οικογένεια πάνω σε αυτόν τον πλανήτη. Το πρόβλημα των κλιματικών αλλαγών οφείλεται κατά βάση στην ατμοσφαιρική ρύπανση, δηλαδή οι ρύποι που εκπέμπονται σε αυτό που αποκαλούμε ατμόσφαιρα.
Οι κλιματικές αλλαγές είναι ένα θέμα σύγχρονο, επίκαιρο και άμεσα συνδεδεμένο με την ραγδαία και συνεχή αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού. Γίναμε τόσοι πολλοί, όπως επισημαίνει ο Αλ Γκορ στο βιβλίο του, και οι τεχνολογίες τόσο ισχυρές που πλέον είμαστε ικανοί να επηρεάζουμε σημαντικά πολλές πτυχές του περιβάλλοντος της γης.
Μόλις τριάντα χρόνια πριν οι ειδικοί ήταν σε διαμάχη για το κατά πόσο η γη θερμαίνονταν ή ψυχραίνονταν. Γύρω στο 1975 τα πρώτα εξελιγμένα ηλεκτρονικά μοντέλα έδειχναν διπλασιασμό του ποσοστού διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, συνεπώς σε άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας. Ο «απέραντος ατμοσφαιρικός ωκεανός», όπως τον χαρακτήρισε ο συνεργάτης του Δαρβίνου, Alfred Russel Wallace, είναι το μόνο πράγμα που μας χωρίζει από την απεραντοσύνη του διαστήματος.
Αρκετοί επιστήμονες της ρομαντικής εποχής, εκστασιασμένοι δήλωναν πως χωρίς την ατμοσφαιρική σκόνη, το ηλιοβασίλεμα θα ήταν θολό και άχαρο, ο λαμπρός γαλάζιος ουρανός θα ήταν τόσο μαύρος όσο το μελάνι και το σκοτάδι τόσο δυνατό που σχεδόν θα τρόμαζε καθένας μας. Αυτή λοιπόν η ατμόσφαιρα αποτελεί το πιο ευάλωτο κομμάτι του οικολογικού μας συστήματος. Είναι τόσο λεπτή που το πάχος της θα μπορούσε να συγκριθεί με το πάχος του βερνικιού που βάφουμε τα νύχια μας. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής μας μπορεί λοιπόν να αλλάξει την πυκνότητα κάποιων από τα βασικά μοριακά της συστατικά.
Πιο συγκεκριμένα, τις ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα που ούτως ή άλλως υπάρχουν και υπήρχαν στην ατμόσφαιρα, όμως η οποιαδήποτε αύξηση ή μείωση μπορεί να επιφέρει σημαντικές κλιματικές αλλαγές στη γη, όπως την περίοδο των παγετώνων, 710 εκ χρόνια πριν και 600 εκ χρόνια πριν. Η ατμόσφαιρα αποτελεί τον θερμοστάτη της γης, μόνιμα ρυθμισμένο σε μια μέση θερμοκρασία της τάξης των 14ºC.
Οι συνθήκες αυτές μέσα στα χρόνια σταθεροποίησαν το κλίμα και εξυπηρέτησαν το ανθρώπινο είδος στην ανάπτυξη και οργάνωσή του. Ο απέραντος ατμοσφαιρικός ωκεανός έχει ρυθμίσει τη θερμοκρασία του πλανήτη μας για σχεδόν 4 δις χρόνια, παραμένοντας το μόνο γνωστό λίκνο ζωής ανάμεσα στη νεκρή απεραντοσύνη του διαστήματος. Αποτελεί την πρώτη και την τελευταία μας ανάσα στη γη, είναι η εσωτερική φλόγα που μας επιτρέπει να κινούμαστε, τρώμε και αναπαραγόμαστε. Είναι η ίδια μας η ζωή.
Στην καρδιά του θερμοστάτη βρίσκεται το διοξείδιο του άνθρακα, παίζοντας σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ισορροπίας που είναι απαραίτητη για κάθε μορφή ζωής, αλλά συγχρόνως αποτελεί και απόβλητο προϊόν ορυκτών καυσίμων, αναγκαίου για τις σύγχρονες ανθρώπινες δραστηριότητες όπως η θέρμανση, μεταφορά και γενικότερα για ένα ευρύ φάσμα ενεργειακών αναγκών. Αποτελεί το πιο γνωστό αέριο αυτού αποκαλούμε φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Γιατί προκλήθηκε τώρα το φαινόμενο του θερμοκηπίου και γιατί οι κλιματικές αλλαγές είναι ένα επίκαιρο φαινόμενο εξηγείται εύκολα, ακόμα και σε ένα παιδάκι. Η ηλιακή ενέργεια εισχωρεί στην ατμόσφαιρα με τη μορφή φωτεινών κυμάτων και τη θερμαίνει. Ένα ποσοστό αυτής της ενέργειας ζεσταίνει τον πλανήτη και κατόπιν διαχέεται στο διάστημα με τη μορφή υπέρυθρης ακτινοβολίας. Ένα κομμάτι, ωστόσο, παγιδεύεται από την ατμόσφαιρα για να διατηρεί τη γη μας σε φυσιολογικά επίπεδα θερμοκρασίας.
Όμως αυτό που έχουμε να αντιμετωπίσουμε τώρα είναι πως το λεπτό αυτό στρώμα της ατμόσφαιρας γίνεται όλο και πιο πυκνό από τις τεράστιες ποσότητες αερίων που συσσωρεύονται στην ατμόσφαιρα. Όσο πιο πυκνή γίνεται η ατμόσφαιρα, τόσο περισσότερη ακτινοβολία συγκρατεί, που υπό φυσιολογικές συνθήκες θα διαχέονταν στο διάστημα. Συνεπώς, η θερμοκρασία του περιβάλλοντος και όσων αυτών περικλείει αυξάνεται επικίνδυνα.
Αυτό που εμείς αντιλαμβανόμαστε ως πολύ μικρή αύξηση της θερμοκρασίας, περίπου της τάξεως του 1ºC, για τον Βόρειο και Νότιο Πόλο ωστόσο σημαίνει 7 ºC και αυτό γιατί οι ακτίνες του ηλίου πέφτουν πλαγίως στη γη, αγγίζοντας τον Βόρειο και Νότιο Πόλο άμεσα. Ανάμεσα στους δύο πόλους, άμεσο κίνδυνο για τις κλιματικές αλλαγές αποτελεί η Αρκτική και αυτό γιατί οι πάγοι είναι πιο λεπτοί απ’ ότι στην Ανταρκτική. Ο λόγος της μεταξύ τους διαφοράς έγκειται στο γεγονός ότι η Αρκτική αποτελείται από μία τεράστια έκταση παγωμένου ωκεανού, ενώ η Ανταρκτική από μία τεράστια έκταση παγωμένης γης.
Είναι λοιπόν πιο εύκολο να ζεσταθεί η θερμοκρασία του νερού και να λιώσουν οι πάγοι της Αρκτικής. Αν αυτό συμβεί, το κλίμα ολόκληρου το πλανήτη θα αλλάξει πολύ γρήγορα και ξαφνικά. Έτσι, όλοι αυτοί οι άνεμοι και τα ρεύματα των ωκεανών, που διαμορφώθηκαν κατά τη διάρκεια της τελευταίας εποχής των παγετώνων και έχουν μείνει σταθεροί από τότε, σήμερα βρίσκονται κυριολεκτικά στον αέρα. Ήδη βλέπουμε τις πρώτες αλλαγές στα βουνά, όπως στο Κιλιμάντζαρο που δεν σημειώνει πλέον τους παγετώνες που το έκαναν κάποτε διάσημο, παρά μόνο κάποια απομεινάρια τους.
Το ίδιο και στο Εθνικό Πάρκο Παγετώνων στη Μοντάνα, του παγετώνα στη Κολούμπια που υποχωρεί κατά δεκάδες μέτρα συνεχώς, στην Παταγονία και στις Άλπεις. Τα Ιμαλαϊα στο Οροπέδιο Θιβέτ με παγετώνα πολύ πιο ισχυρό από αυτόν στις Άλπεις παρέχει νερό στο 40% του πληθυσμού του πλανήτη.
Τα επόμενα πενήντα χρόνια αναμένεται να αντιμετωπίσει σοβαρότατη έλλειψη πόσιμου νερού, αφήνοντας χιλιάδες περιοχές στο έλεος του Θεού. Επιπλέον, η τεράστια καταστροφή στην πανίδα με χιλιάδες αρκούδες να πνίγονται, με κίνδυνο την εξαφάνιση του αυτοκρατορικού πιγκουίνου, με αύξηση τερμιτών, σκαθαριών, κουνουπιών και άλλων επικίνδυνων εντόμων που μπορούν να εξαφανίσουν δάση και να μεταφέρουν ασθένειες στους ανθρώπους.
Παρ’ όλα αυτά οι κλιματικές αλλαγές δεν είναι ίδιες και ομοιόμορφες στον πλανήτη μας, όσον αφορά τις βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις. Σύμφωνα με την διακυβερνητική επιτροπή για την κλιματική αλλαγή, υπάρχουν περιοχές που οι είναι ίδιες και ομοιόμορφες στον πλανήτη μας, όσον αφορά τις βροχοπτώσεις αυξήθηκαν, ενώ άλλες που μειώθηκαν. Νοητά οι χώρες από την Μεσόγειο και κάτω αναμένεται να αντιμετωπίσουν μεγάλες ξηρασίες ενώ οι υπόλοιπες πλημμύρες και καταποντισμούς.
Παρόμοια περιβαλλοντική μεταβολή αντιμετωπίζουμε πρώτη φορά και δεν είναι εύκολο να είμαστε πολύ συγκεκριμένοι. Όμως ήδη βλέπουμε τις καταστροφικές συνέπειες να έρχονται με μεγάλη συχνότητα. Τα επιστημονικά βιβλία, όπως αναφέρει ο Αλ Γκορ, πρέπει να ξαναγραφτούν. Μέχρι το 2004 ανέφεραν πως είναι αδύνατον να δημιουργηθούν τυφώνες στο νότιο Ατλαντικό. Και όμως από το 2004 έχουν αρχίσει να καταγράφονται και εκεί φαινόμενα, όπως ο τυφώνας Καταρίνα που χτύπησε τη Βραζιλία τον Μάρτιο του 2004.
Την ίδια χρονιά καταρρίφθηκε ρεκόρ ανεμοστρόβιλων στις ΗΠΑ, ενώ έκτοτε βιώσαμε παγκοσμίως αλλού μεγάλες θερμοκρασίες, αλλού μεγάλες πλημμύρες. Ωστόσο, ο μεγάλος τυφώνας Κατρίνα που ισοπέδωσε την πολιτεία της Νέας Ορλεάνης το 2005 δεν κατέστει αρκετός για να υπογραψεί την πιο σημαντική συμφωνία- το Πρωτόκολλο του Κιότο- όλων των κρατών οι μεγαλύτερες δυνάμεις του κόσμου και περισσότερο υπεύθυνες για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ΗΠΑ και Αυστραλία.
Το Πρόβλημα των κλιματικών αλλαγών είναι δύσκολο να αξιολογηθεί αμερόληπτα και αυτό γιατί συνεπάγεται με σημαντικές πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις και επιπλέον γιατί, κατά κάποιον τρόπο, θέτει εν αμφιβόλω την επιτυχία των πολιτιστικών μας μηχανισμών. Αυτό σημαίνει ότι από την στιγμή που θα επιδιώξουμε να επιληφθούμε του προβλήματος, θα υπάρξουν νικητές, αλλά και ηττημένοι. Τα συμφέροντα είναι μεγάλα και αυτό έχει οδηγήσει στον πολλαπλασιασμό των παραπλανητικών σεναρίων, καθώς οι ομάδες ειδικών συμφερόντων υποστηρίζουν σθεναρά τις θέσεις που «καλά κρατούν».
Φυσικά η ευθύνη βαραίνει πρώτα εμάς, τον καθένα μόνο του και όλους μαζί σαν σύνολο. Ενωμένοι είναι πιο εύκολο να πετύχουμε πολύ περισσότερα απ’ ότι όλες οι βιομηχανίες και τα κράτη μαζί. Πριν φτάσουμε λοιπόν να τραγουδάμε …Ένα το χελιδόνι κι η Άνοιξη ακριβή…για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολύ…
Πρέπει να γνωρίζουμε τις ευθύνες σαν πολίτες μιας χώρας, σαν άνθρωποι ενός πλανήτη που παλεύει να ζήσει για εμάς. Κάθε φορά που μπαίνουμε για πλάκα στο αυτοκίνητό μας, κάθε φορά που πετάμε όπου βρούμε τα σκουπίδια μας, κάθε φορά που ξεχνάμε τα φώτα του σπιτιού ανοιχτά όλα μαζί και δεν ανακυκλώνουμε, να θυμόμαστε πως αυτός ο πλανήτης ζει για εμάς. Η αυξανόμενη εκπομπή αερίων για την οποία είμαστε υπεύθυνοι προϋπήρχαν στη γη όμως στις μέρες μας οι εκπομπές έχουν αυξηθεί δραματικά, ενώ πρόκειται καθαρά για αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Προέρχεται από τις χωματερές που βουλιάζουν από τον τεράστιο όγκο σκουπιδιών που δεν ανακυκλώνονται, από την κτηνοτροφία, τη χρήση ορυκτών καυσίμων, τη διαχείριση των λυμάτων και άλλες μορφές βιομηχανικής δραστηριότητας λόγω της δικής μας υπερ-κατανάλωσης.
Στη βιομηχανοποιημένη κτηνοτροφία, υγρή κοπρία φυλάσσεται σε τεράστιες δεξαμενές και εκπέμπει μεθάνιο. Αντίθετα, η ξερή κοπριά που βρίσκεται στα χωράφια δεν εκπέμπει. Η άρδευση που για πολλά χρόνια έκανε τα θαύματά της στη γεωργία τώρα κινδυνεύει να στερέψει τις βασικές πηγές νερού στα κράτη που εκτρέπουν μεγάλους ποταμούς για χρήση γεωργικού νερού.
Τα δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας που τροφοδοτούν τις πόλεις και τα σπίτια μας εκπέμπουν υδροφθοράνθρακες και χλωροφθοράνθρακες, υπαίτιους επίσης για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ενώ άνετα μπορούμε να εκμεταλλευτούμε την αστείρευτη ενέργεια του ήλιου, του αέρα, της γης για να έχουμε το ίδιο αποτέλεσμα.
Οι κυβερνήσεις να χρηματοδοτήσουν μεγάλα και μικρά αναπτυξιακά προγράμματα εναλλακτικής ενέργειας με στόχο και την οικονομία των μεγάλων και μικρών μονάδων, αλλά και την βαθύτερη οικολογική συνείδηση, παρ’ ότι θα αναγκαστούν να σπάσουν κάποια μονοπώλια ισχυρών συμφερόντων.
Σε ατομικό επίπεδο μπορούμε να επιτύχουμε αποδοτικότερη χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας στα συστήματα θέρμανσης και ψύξης, φωτισμού, συσκευών και ηλεκτρονικού εξοπλισμού-κλείνουμε και τις συσκευές που είναι μόνιμα σε αναμονή, όπως τηλεόραση και εκτυπωτής pc- μείωση με τη μεγαλύτερη αποδοτικότητα νέων κτιρίων και επιχειρήσεων που σχεδιάζονται έτσι ώστε να χρησιμοποιούν πολύ λιγότερη ενέργεια, μείωση με την αυξημένη αποδοτικότητα των οχημάτων, χρήση αυτοκινήτων που χρησιμοποιούν λιγότερη βενζίνη ή ακόμα καλύτερα υβριδικά αυτοκίνητα.
Σε συνολικό κυβερνητικό και βιομηχανικό επίπεδο πρέπει να υιοθετηθεί πολιτική αποδοτικότητα των συγκοινωνιών με την καλύτερη σχεδίαση των συστημάτων δημόσιας συγκοινωνίας στις πόλεις και κατασκευή βαρέων οχημάτων με αποδοτικότητα καυσίμου, χρήση τεχνολογιών με ανανεώσιμες ενέργειες, όπως η αιολική, απομόνωση και αποθήκευση διοξειδίου διοξειδίου του άνθρακα από τους σταθμούς παραγωγής.
Όπως διαφαίνεται από τους δύσκολους «καιρούς» που ζούμε είναι η γενιά μας αυτή που θα καθορίσει αν αποτελεί avenger του κλίματος όπως στην ομώνυμη ταινία με την Uma Therman ή μαχητή ενάντια του κακού. Και όπως είπε στον τρελό επιστήμονα που έκλεψε τον καιρό για προσωπικό όφελος η διάσημη ηθοποιός στο ρόλο της πράκτορα Emma Peel “Play by the rules, Doctor, or the game is nothing”. Ελπίζουμε μόνο μην πάρουμε την απάντηση του Doctor Dw Wynter “You will buy your weather from me. And God you’ll pay for it”…
